Door Dirk van der Meulen
(ook te lezen in de Binnenvaartkrant van 29 juni 2004)
AIS is in beweging. Bij Compris, het Europese project voor ontwikkeling
van River Information Services (RIS), staat de eindrapportage over
'Vessel Traffic Management and Tracking and Tracing' vòòr 1 oktober 2004
in de planning. Een groep binnenvaartexperts van CCR en Donaucommissie
buigt zich de komende maanden nog over een 'Standard für Vessel Tracking
and Tracing'. De Centrale Commissie voor de Rijnvaart publiceerde dit
voorjaar haar 'RIS-Richtlinien 2004' in het Duits, Frans en Engels,
waarin 'Inland AIS (Transponder)' als een mogelijk volgsysteem voor de
binnenvaart in een bijlage wordt beschreven. Voor bepaalde categorieën
zeeschepen zijn automatische identificatiesystemen sinds vorig jaar
verplicht (zie Het Web van 25 maart 2003: ''AIS-hausse' in de zeevaart
laat binnenvaart nog met rust').
Transponder
Zeeschepen hebben voor AIS een automatische transponder (zender) aan
boord. AIS wisselt met grote snelheid (tot 2000 rapportjes per minuut)
positie- en verwante gegevens uit tussen schepen onderling en van
schepen naar satellieten of rechtstreeks naar de wal. Het systeem is
ontworpen om op de brug van het schip informatie te verstrekken om
aanvaringen te voorkomen en informatie van verkeersbegeleidingssystemen
te verrijken.
Schepen hebben een zender aan boord waarmee de identiteit,
positie, snelheid, koers en andere van belang zijnde informatie naar
alle andere AIS-gebruikers binnen het VHF-radiobereik (marifoon) wordt
uitgezonden. Met de ECDIS-standaard worden gegevens op elektronische
kaarten geprojecteerd. AISlive.com laat zien dat informatie met een
AIS-ontvanger ook online kan worden gebracht.
Een transponder kost rond de 3500 euro, maar de communicatie via
marifoonkanalen is gratis. Vissersschepen hebben zo'n kastje
tegenwoordig verplicht aan boord, vanwege de controle op visquota. Het
ministerie van Landbouw en Visserij subsidieert een deel van de
investering. Volgens de subsidiebeschikking (in pdf) van 7 juli 2003 trok
minister Veerman er in totaal 350.000 euro voor uit om de kosten van een
verplicht ´Vessel Monitoring System´ VMS grotendeels aan de vissers te
vergoeden: 100% over de eerste 2450 euro en 50% voor de meerkosten tot
3225 euro. In de zeevaart betalen scheepeigenaren de aanschaf zelf, en
of binnenvaarders bij een eventuele AIS-verplichting de kosten vergoed
krijgen valt nog te bezien.
Mening vormen
Zo'n zeevaart-AIS is niet heilig, legt nautisch consultant Peter
Kluytenaar - die lid is van de Europese expertgroep - uit in het
VAART!Forum. Maar intussen begint voor binnenvaarders de tijd wel te
dringen. Kluytenaar: 'Er worden op dit moment systemen aan de wal
bedacht (en in Oostenrijk al ingevoerd) die veronderstellen dat er een
AIS aan boord is. Als zulke systemen gemeen goed worden is een
verplichting van AIS een volgende stap. Kortom het is erg noodzakelijk
dat de binnenvaart zich een mening vormt en die luid en duidelijk naar
buiten laat komen. Ik kan dat niet in m'n eentje. Het gaat uiteindelijk
om jullie portemonnee, jullie veiligheid en jullie privacy.'
Kluytenaar onderkent een zekere marktbehoefte aan 'tracking & tracing',
het volgen van scheepsladingen door ladingbelanghebbenden. Bij de
systemen die hij tot nu toe tegenkwam is de toegang beperkt. 'De
informatie daarvan is niet zomaar voor iedereen toegankelijk. Ik denk
dat daar de crux zit. Is het niet zo dat maar weinig mensen problemen
hebben met tracking en tracing als ze zelf kunnen bepalen wie de
informatie te zien krijgt en ook wanneer?', vraagt Kluytenaar zich in
het VAART!Forum af.
Daarentegen zijn tracking en tracing systemen die op de markt zijn,
doorgaans niet berekend op een eventueel gebruik bij de navigatie, waar
AIS voor bedoeld is. Daarom is volgens Kluytenaar in samenwerking met
onder andere Bureau Telematica (BTB) en Rijkswaterstaat Zeeland een op
GPRS, UMTS of satelliet gebaseerde oplossing verzonnen die dat wel kan,
maar desondanks volledig rekening houdt met privacy- en security-wensen.
Dat systeem is bekend als AI-GPRS, maar intussen ook als AI-IP, omdat
het ook met UMTS of satelliet werkt en gebruik maakt van het IP
protocol.
Ongeneeslijk
Expert Kluytenaar wordt in het VAART!Forum op zijn wenken bediend. Dagen
achtereen flitsen de meningen over AIS in de mailinglijst voorbij. Alsof
een ongeneeslijke ziekte zich van de sector heeft meester gemaakt.
Sommigen vinden het geen punt zo'n kastje aan boord te nemen mits de
overheid de AIS-transponder betaalt, zoals dat ook in de zeevisserij is
gebeurd. Voor anderen weegt het privacy-aspect zwaar, want 'ze' hoeven
niet alles te weten.
En wie die 'ze' zijn laat zich raden. Vaarwegbeheerders, maar ook
iedereen met een AIS-ontvanger. Of, bij risicovolle lading,
kwaadwillenden en terroristen. Natuurlijk kan een verlader er baat bij
hebben de positie van 'zijn' schip te kennen, maar daar zijn ook andere
middelen voor zoals de telefoon of e-mail. De nautische aspecten blijven
in de discussie onderbelicht. Terwijl AIS daar toch vooral voor bedoeld
was. Om koers- en snelheidsinformatie uit te wisselen tussen
(zee)schepen, bijvoorbeeld ter voorkoming van aanvaringen.
In VAART!Peiling, www.vaart.nl/peiling waar meningen over AIS tot 4 juli
welkom zijn, schrijft een schipper: 'Ik word al gevolgd, door zwermen
satellieten en ben overal traceerbaar omdat ik toevallig een GSM heb. Ik
word gevolgd en gelabeld op radarschermen van verkeersposten, op het
moment dat ik me durf te melden over marifoon of via Bics. Sluismeesters
weten soms nog beter te vertellen om hoe laat ik aan de volgende sluis
arriveer dan ik zelf. Ben je je horloge vergeten, geen nood: op sommige
containerdiensten of duweenheden kan je de klok gelijkzetten.
'Wat moet ik met AIS? Wordt de wereld daarvan beter, verhoogt dat mijn
vrachttarieven, verbetert dat de levensomstandigheden? En mijn privacy,
wat er tenminste nog van overschiet. Alleen maar een woord wat toevallig
in de woordenboeken geslopen is? AIS, misschien leuk om gestolen
auto'tjes mee op te sporen. Maar nuttig en een meerwaarde voor de
binnenvaart... nee! Het is alleen maar een oplossing voor problemen die
er niet zijn en daarom hangen we het gewoon op aan de binnenvaart, zo
lijkt het.'
