Met Google zoeken naar
‘schipperskind’ op het web

Door Dirk van der Meulen
(ook te lezen in de Binnenvaartkrant van 4 december 2001)

Het is een bonte oogst. Van een rechters-bijbaan en stage van een Tweede Kamerlid, tot columnisten van schippersafkomst en een heus schipperskind op een internaatssite. Je komt van alles tegen bij het volgen van de Google-lijst met ‘schipperskind’.
Eerst even: wat is Google? Zoekmachines helpen in miljoenen webpagina’s de weg te vinden. Google is er één van. In Nederland nog niet de grootste, dat is Ilse. Maar volgens kenners wel de beste. Logisch dat een schippersvrouw in dezelfde mailinglist VAART!Familie - een rondzendlijst waar je je voor aan kunt melden als je met andere varenden wilt ‘praten’ over het varend bestaan - iemand van de wal vraagt iets voor haar ‘op te googelen’. Aan de wal, via kabel-internet of een vaste telefoonlijn gaat dat immers sneller dan van boord, en mede-internet’ers zijn zeer behulpzaam.

Robot onverbeterlijk
Er zijn nog meer zoekmachines. Altavista bijvoorbeeld, of Vindex. Maar die vergeet je als je Google een paar keer hebt geprobeerd. Google doorzoekt supersnel alle pagina’s op het web. Een robot surft voortdurend langs de vele, vele sites en slaat alles op wat ie tegenkomt. Ieder z’n vak. De één is goed in varen, de ander in websurfen. De Google-robot lijkt onverbeterlijk.

Ilse was toe aan iets nieuws, maar vond de Google-techniek te duur. Dus kom je nu via Ilse allereerst terecht op sites die bekeken en uitgezocht zijn door de beheerders van Startpagina-dochters. Niet slecht voor de binnenvaart, want de ‘dochters’ scheepvaart.pagina.nl, scheepsbouw.pagina.nl, en cruise.pagina.nl vermelden vrijwel alles wat varend het vinden waard is. Maar géén 66 links naar pagina’s met het woord ‘schipperskind’.

Schippersboot
De eerste brengt ons bij Sophie Kreuze (15), die met 68 andere schipperskinderen in een internaat in Terneuzen woont. Een verslaggever van BN/DeStem vroeg haar voor de krant hoe dat nou is. ‘Stel, je ouders hebben geen gewoon huis, maar een schippersboot. Voor jou geen thuis aan de wal dus, maar een op het water.’ Dat Sophie het prima naar haar zin heeft straalt ze uit op de foto. ‘We kunnen het goed met elkaar vinden. Nou ja, we schelden elkaar wel eens uit, maar da's voor de gein. Echt ruzie maken we nooit’, vertelt ze. Boven het verhaal staat: ‘Een schipperskind is nooit alleen’.

Een klik verder zit je in België, op de site van het 6de leerjaar "Omaira Sanchez" van Het Molenschip te Evergem. Het internaat heet officieel: ‘Tehuis van het Gemeenschapsonderwijs voor kinderen waarvan de ouders geen vaste verblijfplaats hebben’. Dat klinkt toch ook niet echt lekker als alternatief. De naam van de klas is een verhaal apart, maar op de prachtige klassesite heeft Sammy zijn eigen pagina onder de kop ‘Ik ben een schipperskind’. Voor iedereen die er niets van begrijpt schrijft hij: ‘ZEG TEGEN EEN BINNENSCHIP NOOIT BOOT, MAAR ZEG: SCHIP!’

Nooit één poot aan boord
Oude verhalen kom je via Google ook tegen, zoals ‘Het gaat niet om internaten, het gaat om schipperskinderen’ uit Magazine Binnenvaart van september 1999. Op de Nijmeegse universiteitssite KUNieuwsWWW schreef Jos Joosten in 1998 zijn eigen column ‘Joosten’. Over het korte verhaal "Het V-woord" van Martijn van Opbergen: ‘Mis gaat het bij deze overdenking van de ik-figuur: "Het gaf teveel spanningen afwisselend op het internaat en de boot van mijn ouders te wonen". Zoals de ruiter nooit over de "poten" van zijn paard spreekt, spreekt geen oud-schipper, schipper of schipperskind ooit over een "boot". Schippers varen op schepen’, houdt Joosten de schipperseer hoog. ‘Inhoudelijk zegt dit natuurlijk niks over Van Opbergens verhaal. Maar ik weet zeker dat hijzelf nooit één poot aan boord heeft gezet.’

En wie kent niet het kinderliedje ‘Alles in de wind, alles in de wind, daar liep een schipperskind‘. De tekst staat met heel veel andere liedjes (over Sinterklaas en Kerst bijvoorbeeld) op de website Kinderstraat 101. De site ‘Nederlandse volksliederen en -liedjes’ heeft de tekst ook, maar daar ‘loopt een schipperskind’.

Definitie schipperskind
De site van de Algemene Schoolleiders Vereniging, met een definitie van ‘schipperskind’ lijkt niet langer bereikbaar. Google heeft in z’n ‘cache’ nog een kopie van de laatst bekende versie. Met zulke overblijfselen was het zelfs mogelijk de gewiste site van internetbedrijf Newconomy te reconstrueren, dus ook de definitie van schipperskind: ‘Onder schipperskind wordt verstaan een leerling die verblijft in een internaat of pleeggezin en van wie de vader of moeder het schippersbedrijf uitoefent of heeft uitgeoefend’. Wisten we natuurlijk, maar als schoolleiders moet je wel weten waar je het over hebt. In de Google-cache meer over ‘aanvullende formatie’ waar scholen met schipperskinderen in het schooljaar 2000-2001 aanspraak op konden maken. Voor het lopende schooljaar staat die informatie op Kennisnet.

Het web lijkt de plek waar schipperskinderen vol trots hun herkomst uitdragen. De Volkskrant volgt schipperskind Jo (Johanna) den Engelsman, 79 jaar, uit St. Annaland op Tholen, tijdens de Zeeuwse toernee van Willem-Alexander en Máxima door Zierikzee. ‘Ze is een schipperskind. Geboren op het schip dat in Oude-Tonge lag aardappels te laden. Tot aan haar trouwen voer ze mee met haar ouders: aardappelen uit Zeeland naar Haarlem brengen, drie keer in de week. Overdag laden, 's nachts varen. (...) Getrouwd met een schoenmaker, drie kinderen, altijd op Tholen gewoond, nu als weduwe. 'Een vrolijke dame' vindt ze Máxima. 'As die zo doorgaat met d'r eigen te laten zien, wordt ze wel een vrouw van het volk.'’

De Haagsche Courant introduceert Dirk Verdoorn, die nu als maritiem schilder furore maakt in Zuid-Frankrijk: ‘Die voorliefde voor schepen komt bij de tot fransman genaturaliseerde Nederlander niet uit de lucht vallen. Hij groeide op in Dordrecht als een schipperskind op de boot van zijn vader. Jarenlang voer hij zelf, tot hij aan de wal belandde, in Frankrijk.’ In 1998 was er de radioserie ‘Levensverhalen’, nu nog via het web te beluisteren. Over gewone mensen, zoals Geert van der Molen, een vrouw van 78 jaar, geboren in 1919 op een schip. ‘Goeie eerste tien jaar op het zeilschip, weinig school, veel eensgezindheid in het kleine huiskamertje aan boord. Daarna volgen tien slechte jaren aan wal bij oma, die niet van Geertje houdt. Er wordt op Geert neergekeken als "dom" schipperskind.’ In zijn boek ‘Hoop doet leven’ beschrijft Klaas Jansma het levensverhaal van skûtsjeschipper Pieter Brouwer (1904-1985). ‘Een schipperskind had geen jeugd.’ De Alternatieve Troonrede 2001 begon er mee: ‘Vorige week dinsdag moest ik denken aan die ene dag dat ik als 13-jarig schipperskind wakker werd op het water, in de Rotterdamse haven. Wat een herrie! Vader zei: kunnen ze verdorie niet op een ander tijdstip oefenen, die soldaten? Maar ik zag de soldaten en aan hun helmen zag ik dat ze niet bij ons land hoorden. Het was de dag waarop mijn alledaagse, gewone leven ineens veranderde in het meest verschrikkelijke dat je kunt bedenken: oorlog.’

Het verhaal over schipperskinderen op het web is eindeloos. Er zijn er volgens Google nog veel meer: Marga Adriaanse, Groninger Gerben Hoekstra, Mara (van de Avontuur), Ed Tonissen (Pannenkoekenrederij), de verkeersdeskundige van Rijkswaterstaat die D66-Kamerlid Francisca Ravestein rondvaart, conservator Adri Mouthaan en H. Harmsen die volgens het Antecedentenregister Rechterlijke Macht behalve rechter in Rotterdam ondermeer bestuurslid is van de Dordtse Stichting ‘Het Schipperskind’.

Maar een vriendelijker woord voor ‘internaat’? We zoeken verder...