Dat de spotmarkt in de tankvaart momenteel niet aantrekkelijk is, is voor iedereen duidelijk. Maar een crisis? Vogelaar: 'De essentie is dat de tankvaart herstructureert van enkel- naar dubbelwandig, terwijl de volumes niet stijgen. Er komen zo'n zestig dubbelwandige schepen per jaar bij. Linksom of rechtsom zal dat gevolgen hebben voor vooral de spotmarkt en sinds maart dit jaar doet zich dat ook hevig gelden. Maar heb je het dan meteen over overcapaciteit? In 2003 konden de tankers niet worden aangesleept. Alles dat vochtige lading kon vervoeren, werd ingezet. Maar het is een gegeven dat er ergens spanning ontstaat als je capaciteit aan de markt toevoegt.
'Als je wilt ingrijpen in de markt, moet je kijken naar de organisatie van de markt, naar reservecapaciteit als je die al überhaupt wilt hebben. En waar zit die overcapaciteit dan?'
Oud-voor-nieuw
De Belgische bond VBR wil dat de Belgische verkeersminister bij de Europese Commissie verzoekt om opnieuw de oud-voor-nieuw-regeling in werking te stellen. Dat er veel schepen bij zijn gekomen is duidelijk, maar VBR-bestuurder Karel Verberght geeft in de eigen nieuwsbrief van mei ook al aan dat het ladingaanbod momenteel ook uitzonderlijk laag is. 'De schepen van de particuliere tankvaartondernemers die niet in time charter varen, lagen een week of langer stil, zonder dat zij de kans kregen ook maar één reis te weigeren, er werd gewoon niets aangeboden.'
Volgens Verberght is er de laatste jaren 175.000 ton laadvermogen aan de vloot toegevoegd. Een toename van vijftien procent, terwijl er nog eens 63 tankers besteld of al in aanbouw zijn. De Vlaamse branche-vertegenwoordiger en tankvaartondernemer spreekt van een 'structurele overcapaciteit'.
Bevrachter René Jansen van Trendco in Dordrecht beaamt dat er nu sprake is van overcapaciteit. 'Het is snel gegaan. Dit was drie jaar geleden niet te voorspellen. De huidige markt is slechter dan de slechte periodes eind jaren '80 of in de jaren '90. Je ontvangt nu misschien een frank meer dan de acht frank die je toen kon krijgen naar Basel, maar de kosten zijn nu minstens tweemaal zo hoog. Tot begin dit jaar was de golf nieuwbouw niet goed in de markt merkbaar, omdat er regelmatig laag water was en de wachttijden bij de terminals waren erg lang. Zonder die twee factoren wordt de overcapaciteit ineens wel zichtbaar.' Over de noodzaak van maatregelen laat de bevrachter zich niet uit.
Nieuw evenwicht
Jan Vogelaar over de noodkreet van de VBR: 'Wat wil je ermee bereiken? Overheid, help ons? Die herstructurering is een wens van de overheid, van de maatschappij en van de opdrachtgevers. Het is goed dat het gebeurt. Er worden hoe dan ook schepen door uit de markt gedrukt. Dat proces is nu gaande. Het is nu vier, vijf maanden slecht op de markt. Daarvoor was het twee jaar lang erg goed. De vraag naar enkelwandige schepen zal niet toenemen tot er een nieuw evenwicht is in de markt. Of je nu kunt spreken van een overcapaciteit is meer een kwestie van hoe je die definieert. Zoals je in het rapport 'Naar een duurzame binnentankvaart' kunt lezen, kent de markt imperfecties. De spelers bepalen de markt. Dat geldt voor de spotmarkt, maar ook voor vaste contracten. Een contract is immers net zo goed als de partij waarmee je het sluit.'
Aan het opnieuw optuigen van de oud-voor-nieuw-regeling denkt Jan Vogelaar nog niet. 'Zo ver zijn we nog lang niet. Een crisis is voor ons niet aan de orde. Het is slecht op de spotmarkt en sommige partijen komen hun contracten niet na. Wat wou je eraan doen? Roepen dat het een crisis is, is ook gratuit. Er zijn in Nederland zes hoge bouwkranen nodig, maar er zijn er twaalf. Crisis! Wij zijn daar niet voor en onze leden ook niet. Er leven wel verschillende meningen onder de leden; zowel onder de particulieren als onder de rederijen. Velen zeggen: laat de markt het maar doen.'
'Maar het is een feit dat er om de stoffen te vervoeren die wettelijk voorgeschreven in dubbelwandige schepen moeten worden vervoerd, al te veel dubbelwandige schepen zijn. Waar moet je heen met de enkelwandige schepen? Export naar Oost-Europa? Het blijft problematisch.'
Ook in de markt lopen de meningen uiteen. Bevrachter Peter Huizer van BRT in Zwijndrecht wil nog niet spreken van een crisis. 'Wat is crisis? Nog geen paniek. Er liggen schepen stil en het is een stuk stiller op de markt, maar het is niet echt een dooie boel.'
