SAMENWERKINGSVERBANDEN. Al jarenlang vanuit Brussel aangeprezen als alternatief voor de binnenvaart zonder wettelijke en vrijwillige toerbeurtsystemen. Minstens zolang verguisd en bestreden door schippers en bonden die zich hard maakten voor toerbeurtbehoud. Na die 'gelopen race' zijn samenwerkingsverbanden meer dan voorheen een alternatief. Uit het Albeda-overleg kwam een subsidieregeling voort, waar tot op dit moment alleen ELV, PTC en Sabon gebruik van maken. Nieuwe aanvragen zijn er niet, waardoor een deel van de fl 7,5 miljoen terugvloeit naar de algemene middelen. Schuttevaer ging de samenwerkingsverbanden langs.

NIMW. 'Bij ons varen echt niet alleen noorderlingen, vooral veel Hollanders. We zijn ook niet zo zeer een hard, commercieel samenwerkingsverband. Heel sociaal, meer het familiegevoel. We werken met mensen, die elkaar ook een beetje liggen. Al moet ik toegeven dat het allemaal wat aan het veranderen is. Het wordt zakelijker, harder maar dat is in de hele vaart zo', zegt Geert Bruining, directeur van het Noordelijk Internationaal Motorschippers Verband BV (NIMV) in Groningen.
Opgericht in 1956, verscheept NIMV jaarlijks 600.000-700.000 ton (ruw geschat). Statutair kunnen 100 schippers lid worden van NIMV door elk 10 aandelen te kopen voor fl 2000. Op dit moment zijn er 49 aangeslotenen. NIMW wil er volgens Bruining wel schepen bij.

PTC. 'Als je het per dag uitrekent ben je zeker niet slechter uit dan met het NZ-tarief. Wij hebben kortere laad- en lostijden en geen melddagen. Dat sluit goed aan bij het just-in-time principe van de verlader. Het kan efficiënter, waardoor de klant voordeel heeft. De schipper moet wel een grotere prestatie leveren, maar uiteindelijk verdient hij zeker niet minder', zegt Harry Lubbers, commercieel manager/acquisiteur van de Particuliere Transport Cooperatie.
De PTC werd oktober 1995 operationeel, voer vorig jaar een kleine half miljoen weg en zit daar dit jaar tot november al heel ruim boven. Er zijn 54 leden met schepen tussen de 500 en 3000 ton, in totaal een vloot van 65.902 ton.

ELV. 'Er zit zeker groei in het ladingpakket. Als we al het werk krijgen waar we een offerte voor hebben uitgebracht moeten er binnenkort nieuwe kleine schepen worden gebouwd. De toekomst van de spitsenvaart is goed. Als de beurs verdwijnt kunnen we vaker met retourlading werken en dat betekent beter concurreren met het wegvervoer', zegt Hans Schipper, commercieel manager/bevrachter van de Europese Logistieke Vervoerders coöperatie. 'Al merken we dat er weerstand in de markt zit. Er zijn verladers die met pakketten naar het water willen, maar liever geen STOP-jongens of Dwarsliggers op hun terrein hebben die kranen bezetten. Die wachten de storm liever af.'
De ELV werd 23 december 1994 opgericht, telt 56 leden en een vlootomvang van 21.000 ton. De ELV wil in principe ongelimiteerd uitbreiden met spitsen, al zijn grotere schepen vanwege de samenwerking met PTC ook welkom.

NPRC. 'We middelen goede en slechte reizen. Daarmee voorkom je onnodige wachttijd doordat mensen elkaar blokkeren omdat ze liever een andere reis hadden. Een gelijke prestatie wordt gelijk betaald. Zo vermijden we ook eventuele gevoelens van vriendjespolitiek die zouden kunnen ontstaan', zegt NPRC-directeur Hein Pols.
De Stichting Nederlandse Particuliere Rijnvaart Centrale werd in 1935 door de toenmalige particuliere schippersbonden opgericht om een betere marktpositie ten opzichte van de rederijen te krijgen. En om met elkaar het hoofd te bieden aan de crisissituatie. Momenteel heeft de NPRC rond de 200 aangeslotenen en jaarlijks verschepen zij zo'n 10 miljoen ton. De Rijnvaartcentrale kan in alle tonnageklassen nieuwe schepen gebruiken.

IMT. 'Het zal de klant een zorg zijn of hij fl 1,10 betaalt of een gulden. Als het transport maar op tijd en goed gebeurt. Maar het is logisch dat hij probeert of het voor fl 0,90 kan. Op het moment dat er minder tussenpersonen zijn en het werk alleen bij samenwerkingsverbanden zit, valt er wellicht met elkaar over een bodem of verdeling van werk te praten', zegt Sander Peper van de BV Internationaal Motor Transportkantoor.
IMT ontstond in 1949, telt op dit moment 40 aangeslotenen, en met schepen tussen de 500 en 2500 ton meet de totale vloot 60.000 ton. Daarnaast is er nog een groep van 30-40 schepen die regelmatig voor IMT varen. Per jaar wordt rond de miljoen ton verscheept.

SCHELDE-MAAS. 'We zitten 10-15 procent onder de tarieven. Maar als we het afroepen is het binnen een dag weg. Graag zelfs. Fluitend. Al die heisa is echt onterecht', zegt Wil Schot, directeur van Schelde-Maas BV. 'Het is ook ons belang zo hoog mogelijke vrachten te vragen. Maar het eerste is werk. Een tariefdaling is onvermijdelijk als we vanaf 2000 een vrije markt krijgen. Dan gaat de onderlinge concurrentie de prijzen voor het transport binnen Europa bepalen. Daar moet je nu al op inspelen wil je werk op het water houden en krijgen.'
Het commercieel samenwerkingsverband Schelde-Maas werd in juni 1996 opgericht met IMT en Schot Scheepvaart als gelijkwaardige aandeelhouders. Er hebben tot nu toe 20 schippers getekend. Schelde-Maas werkt met 32 schepen, inclusief 10 particuliere duwbakken, totaal zo'n 40.000 ton. Schelde-Maas wil er nieuwe schepen van 600-2000 ton bij hebben.

BRMS. Havenbedrijf Peterson heeft zijn koers voor na 2000 al bepaald. Eind augustus kwam het samen met De Graaf & Meeuwsen en De Beijer met een nieuw samenwerkingsverband op de proppen. Bevrachting Rijn Maas Schelde (BRMS) beweegt zich weliswaar nu alleen nog op het gebied van noord-zuidvervoer, maar volgens directielid Oostermeijer kan het niet uitblijven dat ook binnenlandse ladingpakketten worden opgepakt. Het biedt zowel de klant als de schipper voordelen. De BMRS-vlootomvang is midden oktober 60.000 tot 70.000 ton. Motorschepen met een relatief grote kubieke inhoud zijn welkom.

CBV. 'Het komende kwartaal wordt het moeilijkst, door de varkenspest. Maar het afgelopen kwartaal hebben we de enorme neergang van het veevoer weten te compenseren. Zaten we qua omzet twee procent hoger vergeleken bij vorig jaar. Dankzij het zout, constructies en de nieuwe samenwerking met de Duitse bevrachter De Cat. Dat is zand, grind en lava. En we moeten ook nieuwe exploitatiemogelijkheden voor onze leden zoeken', zegt CBV-voorzitter Roel Tor.
De Coöperatieve Binnenscheepvaart Vereniging werd in 1968 opgericht, en vervoert 1,3 miljoen ton per jaar. De CBV had ooit 700 leden; nu zijn dat er iets meer dan 300, met scepen tussen de 150 en 2600 ton en een totaaltonnage van 252.000 ton. Op de wachtlijst staan 150 schepen.

AIMK. 'Over de voorwaarden en tarieven maak ik me niet zoveel zorgen', zegt Jan Gankema, directeur, acquisiteur en bevrachter van het Amsterdams Internationaal Motor Kantoor (AIMK). 'Je moet de markt kennen en weten wanneer je nee moet zeggen. Ik overleg met de schipper, maar ik ken m'n pappenheimers zo langzamerhand wel. Ik weet waarvoor ze willen varen. En ik ken ook onze opdrachtgevers. Als het gaat, gaat het en als het echt te laag is, zeg ik nee. Daarom is het ook niet eerlijk dat die nieuwe samenwerkingsverbanden subsidie krijgen. Dat had de overheid nooit mogen doen. Die lading zou normaal ook zijn weggegaan. Maar als zij nu transporten afsluiten kan het goedkoper.'
Het AIMK is begin jaren vijftig opgericht, telt nu nog 20 schepen van 300 tot 1200 ton, met daarnaast een lijst van zo'n 25 hausparticulieren. Het AIMK wil er graag in alle tonnageklassen nieuwe leden bij.

TRENDCO. 'Waarom onze opzet werkt? Omdat we vrij snel betalen, omdat wij zuivere bevrachting kennen, door de manier waarop wij naar de particuliere ondernemer kijken en door de opzet en openheid van onze structuur.' Toen secretaris Wil Langeslag hem ruim twee jaar geleden naar aanleiding van een toevallige ontmoeting vroeg voorzitter te worden, had de Rotterdamse advocaat mr Hans de Haij voor nog geen centimeter verstand van binnenvaart, laat staan van tankvaart. 'Maar wel van besturen.' Dat laatste doet hij dan ook bij de coöperatie Trendco en via dat voorzitterschap kreeg hij inmiddels aardig zicht op de bedrijfstak.
Trendco, opgericht in de herfst van 1993, telt 14 leden en 35.000 ton laadvermogen. Verdere groei is het streven.

ITC. Duitsers begonnen er in 1989 als eersten mee, met Tankpartners. Dat hielp ITV'ers die al een tijdje met heltzelfde idee rondliepen over de drempel. In mei '90 werd de Internationale Tankvaart Centrale (ITC) opgericht. Deze, dankzij deelname van de NPTC, zelfbevrachtende coöperatie van particuliere tankvaartondernemers zou het allemaal anders en veel beter gaan doen. Dat was althans de ambitie. Nu, zeven jaar later, zeggen voorzitter Ad Kriesels en directeur Ruud de Jong ronduit: 'Het is mislukt.' Van de 13 schepen uit de beginperiode zijn er nog maar 5 over.

GENERAL BULK. Van het handjevol coöperaties dat België op dit moment telt, is er één volop actief. General Bulk is elke dag in bedrijf. De aangesloten schepen varen vooral op de vrije markt van het Rijn- en Moezelverkeer, maar via de beurs ook op Nederland en Frankrijk. De aanwezigheid op de Donau is momenteel minimaal. General Bulk, opgericht in 1994, groepeert een klein 75 binnenvaartondernemers en iets meer dan 80 schepen, samen goed voor zo'n 147.000 ton laadvermogen.

SABON. Onder het motto: 'Samen kun je dingen die we niet kunnen als we allemaal alleen blijven varen', staken in september 1995 elf vrije-marktvaarders de koppen bij elkaar. Sabon, Samenwerkende Binnenvaart Ondernemers, werd april 1996 officieel opgericht door 17 schippers die geld inlegden voor een eigen bevrachtings- en acquisitiekantoor.
De BV telt nu 30 aandeelhouders en 25 operationele particulieren die alleen vast voor Sabon varen. De eigen Sabonvloot meet 25.000 ton scheepsruimte, maar er worden indien nodig ook schepen ingehuurd. In '95 vervoerder de Sabon 170.500 ton. in 1996 ruim 600.000 ton en dit jaar wordt naar verwachting 860.000 ton gehaald.

TAS. 'Zwaaiend met het COD-advies en de toestemming van de minister bellen commerciële samenwerkingsverbanden als BRMS, Schelde-Maas en PTC klanten van hun concurrenten dat zij lagere vrachten kunnen aanbieden. Ladingaanbieders, expediteurs en bevrachters die tot nu toe niet willen meedoen aan die drastiche prijsverlagingen, worden de dupe. En het is logisch dat zij zich niet kunnen permitteren dat hun buurman minder betaalt voor de aanvoer van veevoer, kolen of fosfaat', zegt Peter Weekhout, woordvoerder van Trans Aqua Services. Bij TAS zijn 200 schippers aangesloten, met een gezamenlijk tonnage van 150.000 ton.

SLOTWOORD. Het slotwoord, in dit geval de slotpagina, is voor de degenen die geen heil zien in commerciële samenwerkingsverbanden: Noord-Zuid, ASV en STOP. Onder de kop 'Angsthazen en geldwolven' typeert Ger Veuger, schipper en bestuurder van de Vereniging Toerbeurt Noord-Zuid, drie mogelijke beweegredenen voor het oprichten van samenwerkingsverbanden: uit solidariteit, uit angst en frustratie, of uit geldelijk gewin van derden. Hij noemt ze met naam en toenaam, en concludeert dat samenwerkingsverbanden nooit een vrachtverdelingssysteem met vaste prijzen kunnen vervangen of reservecapaciteit in stand houden. 'Het overheidsbesef is gebaseerd op illusies, of wat erger is, op bewust valse veronderstellingen'.

Dirk - zomaar een lezer - van der Meulen

Klik voor meer:

• Na de Toerbeurt