18 Mei '06 -Schuttevaer voor behoud Akte van Mannheim
VIANEN 18/5 - 'Het ergste lijkt achter de rug', zei voorzitter Annemarie Jorritsma-Lebbink van Koninklijke Schuttevaer over de overheidsbudgetten voor vaarweginvesteringen en -onderheid. In haar eerste jaarrede betuigde zij hulde en dank aan Rijkswaterstaat. Tegelijk vindt de nieuwe Schuttevaer-voorzitter dat de restcapaciteit van het vaarwegennet veel beter kan worden benut. 'Nederland moet terug naar het beleid van 'modal shift'.' Zij hield verder een pleidooi voor CCR en Akte van Mannheim als verworvenheden van de internationale Rijn- en binnenvaart, waar 'Brussel' het minder nauw mee lijkt te nemen.
Jorritsma heeft het duidelijk naar haar zin bij Koninklijke Schuttevaer: 'Ik ben nu een jaar uw voorzitter en het bevalt mij goed. Ik heb de vereniging inmiddels leren kennen als professioneel en zakelijk, maar ik heb ook kennis kunnen maken met de warmte en de ontspannen sfeer die bij de binnenvaart en Schuttevaer past. Ik voel mij thuis.' Dat bleek ook uit het gemak en de vanzelfsprekendheid waarmee ze leiding gaf aan het congres. In de jaarvergadering en de themadiscussie over 'gedragsregels te water' kwamen de sprekers en vooral de aanwezigen in de zaal volledig tot hun recht.
Geen staatssteun Betuwelijn Voor kritici, die haar in deze nieuwe rol nog steeds niet los kunnen zien van haar vroegere ministerschap en betrokkenheid bij de aanleg van de Betuwelijn, had Jorritsma een korte en duidelijke boodschap: 'Voor mij als Schuttevaer-voorzitter staat vast, en ik herhaal hierbij onze eerdere uitspraken richting de minister: het is niet aanvaardbaar als de binnenvaart concurrentie zou worden aangedaan door het verlenen van staatssteun aan de exploitatie van de Betuwelijn.'
Overigens lijkt de nieuwe voorzitter ook een brug te willen slaan naar andere vervoersmodaliteiten. Zij claimt voor het goederenvervoer, naast personenvervoer en infrastructuur, een hogere plaats op de politieke agenda. 'Een goede infrastructuur - de wegen en de vaarwegen - is een onmisbare voorwaarde voor het goed functioneren van onze economie. Binnenvaart, short-sea, weg- en spoorvervoer zouden eigenlijk de handen ineen moeten slaan om een gezamenlijke visie neer te leggen over de toekomstige afwikkeling van het goederenvervoer via ons land. In plaats van alleen als concurrenten naar elkaar te kijken, zouden we ook slimme combinaties kunnen maken om elkaar te versterken.' De promotie-organisaties voor short-sea en railvervoer hebben de binnenvaart eerder al uitgenodigd voor een vestiging onder één dak.
Knokken met succes 'We hebben een spannend jaar achter de rug', hield Jorritsma de Schuttevaer-congresgangers voor in haar jaarrede. 'Minister Peijs heeft een aantal belangrijke besluiten genomen. We hebben het gered, samen met de kanaalbedrijven in Tilburg, om de verruiming van het Wilhelminakanaal letterlijk boven water te houden. Door de inzet van provincie, kanaalgemeenten en minister Peijs is ook besloten om de renovatie van de oude sluizen 4,5 en 6 van de Zuid-Willemsvaart en de omlegging rond Den Bosch door te zetten. Het heeft erom gespannen want het Centraal Planbureau achtte deze projecten onrendabel en adviseerde te stoppen. We hebben moeten knokken, maar het is gelukt. Dank aan een ieder die daarbij heeft geholpen.'
Voor de vaarwegbudgetten lijkt het tij te keren. 'Na de magere jaren waarbij Rijkswaterstaat veel te weinig geld reserveerde voor vaarweginvesteringen en –onderhoud, met veel onverwachte sluisstremmingen tot gevolg, lijkt anno 2006 het ergste achter de rug', zei Jorritsma. Bij de begrotingsbehandeling voor 2006 heeft de binnenvaart voor het derde achtereenvolgende jaar er extra geld (25 miljoen euro) bij gekregen, waarmee achterstallig onderhoud kan worden weggewerkt. Dit jaar nog wordt hiermee de Waal standaard 30 cm. dieper uitgebaggerd (zodat de diepte bij OLR 2,80 wordt i.p.v. 2,50), de Grote Kolksluis te Zwartsluis wordt weer in gebruik genomen en verschillende nieuwe ligplaatsen en autoafzetplaatsen worden gerealiseerd. 'Een van de belangrijkste, een nieuwe autoafzetplaats in de omgeving van Lobith, komt binnenkort in gebruik. Hulde aan Rijkswaterstaat', prees de Schuttevaer-voorzitter.
Vaarwegverbeteringen Voor 2010 zal ook worden begonnen met nieuwe vaarwegverbeteringen. Jorritsma: 'Ik noem er u een aantal. Dit jaar komt de verhoging van de bruggen Echt en Roosteren over het Julianakanaal gereed. Medio 2007 zal de verhoging van de vaste brug over sluis Weurt gerealiseerd zijn; een oude vurige wens van Schuttevaer. Vervolgens zal worden gewerkt aan een peilopzet van het pand Weurt-Sambeek (om die reden worden binnenkort een aantal bruggen over het Maas-Waalkanaal opgekrikt). Sluis Heel wordt verlengd en na 2010 volgen de andere sluizen op de Maasroute. Ook wordt gestudeerd over de mogelijkheid van een tweede sluis bij Grave. Rijkswaterstaat heeft hiervoor onverwacht een budget opzij kunnen zetten. Daar zijn wij blij mee.'
'Rond 2008 zal begonnen worden met de aanleg van de nieuwe overnachtingshaven te Lobith in de Bijenwaard en rond die tijd zal ook de ligcapaciteit van IJzendoorn zijn vergroot. Hierbij wordt rekening gehouden met de groei van het aantal 135 meter schepen en koppelverbanden door extra palen te slaan, ook bij de bestaande steigers. In 2008 wordt ook begonnen met de zo noodzakelijke ombouw van de Keersluis Zwartsluis tot schutsluis, tenzij de omwonenden roet in het eten gooien en bezwaarprocedures aanspannen. Wij pleiten daarom voor een variant waar bewoners weinig last van hebben en de scheepvaart maximaal voordeel. Bij elkaar praten we hier over projecten waaraan totaal meer dan een miljard euro wordt besteed.'
De wensenlijst van Koninklijke Schuttevaer is nog lang, vertelde voorzitter Jorritsma. 'Zo willen wij bijvoorbeeld ook graag vóór 2010 aanvangen met de bouw van de derde kolk van de Prinses Beatrixsluizen en nieuwbouw van de Wilhelminasluis te Zaandam. Nieuwe sluizen bij Eefde en bij de Kreekrak worden voor ons ook steeds urgenter, gezien de wachttijden die hier regelmatig optreden. Hoog op onze lijst staat ook de verruiming van het Twentekanaal tussen Delden en Hengelo. De verruiming tot Delden is reeds in uitvoering, maar de bedrijven die er het meest van zouden kunnen profiteren, zitten in Hengelo.'
Conventant In 2005 hebben minister Peijs en de binnenvaartorganisaties afgesproken te gaan werken aan een convenant voor de binnenvaart. Peijs wil afspraken maken over innovatie, het opheffen van knelpunten, het behoud van de Akte van Mannheim en meer, met als tegenprestatie van de binnenvaart het terugdringen van milieu-emissies. Schuttevaer-directeur Kees de Vries was in de ochtendvergadering positief over het verloop: 'Over een aantal punten is al wilsovereenstemming. Het proces van discussie met het ministerie vinden we op dit moment belangrijker dan het conventant zelf.' Het streven is de binnenvaart in 2016 op alle punten tot de schoonste vervoerstak in Europa te maken, vertelt hij. 'Op CO2-gebied zijn we al onverslaanbaar, op een aantal andere terreinen zijn we nog niet erg sterk. Daarvoor moeten de motoren schoner. Te beginnen bij nieuwe motoren; bestaande motoren willen we zo lang mogelijk uitzonderen. Als het aan ons ligt, voor altijd.' Als vanuit de zaal wordt opgemerkt dat cijfers lang niet alles zeggen, reageert De Vries stellig: 'Met cijfers kunnen we op dit moment niks meer winnen...' Varen op zwavelvrije brandstof zou een sprong vooruit betekenen. De Schuttevaer-directeur windt geen doekjes om de effecten van een schonere binnenvaart. 'Ik kom regelmatig bij bedrijven die van de weg af willen om de milieubonus binnen te slepen. Investeringen, onderhoud aan vaarwegen liggen allemaal veel gemakkelijker als de binnenvaart milieuvriendelijk blijft.'
In haar jaarrede zegt voorzitter Jorritsma over het convenant: 'Het onderhandelingsproces met Verkeer en Waterstaat verloopt voorspoedig en wij verwachten na de zomer een definitieve uitslag.' Toen ze 's ochtends de stemming in de zaal peilde klonken er geen bezwaren. Jorritsma onderkent ook een beweging van Rijkswaterstaat om meer rekening te houden met de wensen van de vaarweggebruiker. 'Die beschouwen wij als positief. In 2006 heeft RWS al verschillende keren voorbeelden hiervan laten zien door ruimere bedieningstijden en een kortere stremmingsduur bij werkzaamheden aan sluizen.'
Rijnvaart-regime In haar jaarrede gaat voorzitter Jorritsma 's middags ook in op de 'belangrijke mededelingen uit Brussel'. De EU wil serieus een begin maken met een beleid ter bevordering van de Europese binnenvaart in het plan Naiades. 'Schuttevaer is met de andere binnenvaartorganisaties uitgesproken positief over deze ontwikkeling, maar het is nog niet duidelijk welke plannen precies tot uitvoering zullen komen en hoeveel extra geld dat zal opleveren voor de infrastructuur, innovaties en stimulering van de binnenvaart', zegt Jorritsma. Ook in Nederland moet veel meer worden gedaan om de restcapaciteit van het vaarwegennet beter te benutten, vindt ze. 'We kunnen zonder grote investeringen makkelijk tweemaal het huidige vervoervolume via water vervoeren en daarmee de wegen flink ontlasten. Waarom doen we dat dan niet? Schuttevaer is van mening dat, met de steun van Naiades in de rug, ook Nederland weer terug moet keren naar het beleid van “modal shift”; van de weg af naar het binnenvaart en short sea. Niet dwingend, maar stimulerend. We laten nu kansen liggen.' Als burgemeester van Almere kan ze het niet nalaten te wijzen op het goede voorbeeld dat daar gegeven is met een onderzoek naar de mogelijkheden van huisvuiltransport over water.
In de ochtendvergadering had directeur De Vries het congres geïnformeerd over bedreiging van het Rijnvaart-regime, de Akte van Mannheim. Die is niet heilig meer, waarschuwde hij. In Naiades, het Europa-plan voor de binnenvaart, wordt de Akte gedoogd. Maar in de toekomst zal er een verandering komen. 'De vraag is hoe wij daarmee omgaan', volgens De Vries. 'In Nederland trekken we één lijn. Men is in Brussel vergeten welke zekerheden de Akte biedt, de Akte is geen belemmering om Europees vervoersbeleid te ontwikkelen.' Koninklijke Schuttevaer wil een signaal afgeven, om aan te geven hoe men hecht aan de Akte, de vrijheden en de verworvenheden daarvan. 'We zitten niet te wachten op grote kantoren in Brussel die voor ons nieuwe wetgeving bedenken. Wij zijn meer gebaat bij een kleine, efficiënte CCR in Straatsburg', aldus De Vries. Als de Akte weg is is volgens hem de weg vrij voor een tolheffing op de Rijn. 'Wie aanspraak maakt op de Akte heeft de zekerheid van gelijke behandeling in alle Rijnvaartlanden. Dat is uniek. Op de weg kunnen allerlei belemmeringen worden opgelegd, dat kan op bij ons niet.'
Voorzitter Jorritsma zegt in haar jaarrede dat de Internationale Afdeling van Schuttevaer 'bijzonder alert' is op de Akte van Mannheim en de toekomstige rol van de Centrale Rijnvaartcommissie (CCR, het bestuurorgaan dat de scepter zwaait over de Rijn). 'De vrije vaart op de Rijn zonder grensbelemmeringen, tolgelden, uniforme wetgeving en het recht op een gelijke behandeling in iedere CCR lidstaat hebben Nederland en de Nederlandse scheepvaart groot gemaakt. Daar moet met respect over gesproken worden en de verworvenheden van de Akte en de CCR moeten verdedigd en behouden worden. Wel is het zaak om tot coördinatie en goede werkafspraken tussen CCR en EU te komen.' De Schuttevaer-voorzitter is blij dat minister Peijs twee maanden geleden de binnenvaartorganisaties heeft toegezegd dat zij in de gesprekken met de EU- en de CCR-lidstaten deze lijn zal volgen. 'Daarmee is het belang van de scheepvaart voorlopig veiliggesteld.'
Recht van overpad Koninklijke Schuttevaer heeft externe juristen in de arm genomen voor advies over de Rijnvaartakte. Dat is nog niet afgerond en komt later dit jaar naar buiten. Een andere advieskwestie betreft het recht van overpad, waarvoor Jorritsma zich vorig jaar bij haar aantreden sterk maakte om schippers meer vrijheden te geven aan afgesloten kades en terminals. 'Tot onze teleurstelling is het advies inzake het recht van overpad negatief, althans de haalbaarheid van het opnemen van dit recht in wetgeving moet niet hoog worden ingeschat. Ik heb mij vorig jaar sterk gemaakt voor het verankeren van een recht van overpad in wetgeving waarbij bedrijven langs het water verplicht zouden zijn toegang te verschaffen tot de openbare weg aan bemanningen van schepen die bij dat bedrijf voor de wal liggen. Het is toch te gek voor woorden dat we soms “hemel en aarde” moeten bewegen om aan de wal te kunnen komen.' De ingeschakelde juristen zeggen dat het vastleggen van een recht van overpad een te grote inbreuk pleegt op het eigendomsrecht en dat dit daardoor niet haalbaar geacht moet worden. Jorritsma: 'Het zou beter zijn onze energie te richten op alternatieve oplossingen. Ik ben geneigd dat advies te volgen als er een haalbaar alternatief is.' Op de tweede congresdag zou het onderwerp opnieuw aan de orde komen.
