De wekelijkse VAART! Column van Dirk van der Meulen. 

Column 96/39: Innovatie moet groeien
------------------------------------

Zelden zoveel binnenvaart-technisch vernuft bij elkaar gezien als
tijdens het congres 'Containerkranen op binnenschepen'. Of, zoals Elbert
Vissers (Tecarli) zei: "Een jaar geleden werd er veel gelachen, nu
zitter hier al krap 100 mensen binnen." De belangstelling is er, de
oplossing nog niet. Innovatie moet groeien. 

In 1840 werd het eerste ijzeren Rijnsleepschip gebouwd bij het
etablissement 'Feyenoord' in Rotterdam. Dit schip, de Maasstroom (later
Elisabeth, 55 x 7,30 x 3,30 m) had een laadvermogen van 224 ton. In
Engeland begon de ijzeren scheepsbouw al eerder, terwijl ook aan de
Oostenrijkse Donau 1840 geldt als het jaar waarin met de bouw van
ijzeren schepen werd begonnen. 

Een innovatie begin je, en of het gelukt is zal later uit de
geschiedenis blijken - of niet. Na de ijzeren scheepsbouw kwamen - om
maar eens een paar ingrijpende ontwikkelingen te noemen - de tankvaart,
gevolgd door de motorisering, de duwvaart, varen op radar,
containervaart, autokranen, stabiliteitseisen (na het kapseizen van de
Hornberg) en dubbelwandige tankschepen (bij het aanscherpen van
milieu-eisen). In dit rijtje past ook het zelflossend containerschip,
waarvan de ontwikkeling nu zoveel schippers, reders, scheeps- en
kraanbouwers, en ingenieursbureaus bezighoudt. 

Innoveren, het leveren van goede ideeën, gebeurt niet op bestelling.
Daar is meer voor nodig. Ruud Paijens, oud-directeur van Nedap in
Groenlo die de 70 al ruim gepasseerd is maar voor het promoten van
innovatie nog geregeld met veel enthousiasme volle zalen toespreekt,
noemt innovatie "gestuurd toeval". In het blad InnoVisie schreef hij:
"Goede ideeën komen niet op commando en ontstaan ook niet volgens een
methode die uit een boekje te leren is. Toch is er wel iets aan te doen,
dat het ontstaan van goede ideeën, laten we zeggen, bevordert. En dat
is: het toelaten van het toeval." 

Een manier om het toeval op te roepen is volgens Paijens: "Je afwenden
van het product en technieken waarmee je zo druk bezig bent, en je
afvragen wat het eigenlijk is dat je levert." Zijn standaard voorbeeld
is de fabrikant van boormachines die eigenlijk geen machine levert, maar
een dienst: "Hij voorziet in de behoefte aan 'gaatjes maken'. Als hij
dat eenmaal beseft, dan zit hij in zijn denken niet meer vast aan de
machine die hij maakt. Hij kan dan op het idee komen dat hij die gaatjes
voortaan beter op een heel andere manier kan maken. Met een laser, of
hydraulisch, of ultrasoon, of hoe dan ook." 

Paijens' les is - ook voor de containers varende binnenvaart: "Eenmaal
'buiten', dat wil zeggen, eenmaal buiten het denkkader van de eigen
producten en technieken, krijgt het toeval de ruimte. En voor zover er
een methode is die het toeval stimuleert, dan is het deze: stap buiten
de bekende kaders, leer je mensen zo af en toe eens met hun rug naar het
bekende te gaan staan en dan eens rond te kijken." 

De container (standaard 20- of 40-voets), heeft op zich al tot een reeks
innovaties geleid. De ECT-terminals staan vol vindingen die laten zien
hoe de overslag van stukgoed verandert in een high-tech industrie. Het
achterland-concept is nog niet uitgekristalliseerd. We moeten nog
doordenken over de vraag welke dienst de containerbinnenvaart eigenlijk
biedt of kan (en wil) bieden in het door-to-door traject. 
Niet voor niets werd er in het congres in Rotterdam gevraagd naar markt- 
en rendementsvisies. Intussen zijn we al volop bezig de technische
problemen op te lossen: over de kop of over de zij, hijsen of rollen?
Daarbij vormen de 'slappe' constructie van bestaande binnenschepen en de
moeilijk in te schatten gevolgen voor stabiliteit nog lastige
struikelblokken. 

Het congres 'Containerkranen op binnenschepen' is een goed voorbeeld van
het toeval sturen. Er zijn al aardige technische concepten, en schippers
die er hun nek voor uit willen steken. Maar de innovatie moet nog verder
groeien. 

Bathmen, 28 september 1996.

(c) VAART! Infoservice

--------------------------------------------------------------
VAART-L staat als forum open voor discussie, nieuwe informatie,
en andere ervaringen en invalshoeken.