10 Jun '06 -'Lage vervoerstarieven reëel gevaar zand en grind'
CAPELLE A/D IJSSEL 10/6 - 'De lage prijzen hebben varende ondernemers aan elkaar te danken. Geen vrachtwagen doet het voor dat geld', zei minister Karla Peijs van Verkeer en Waterstaat zaterdag op het Zand- en Grindcongres van vervoerders (CBRB), handelaren (NVLB) en producenten (IZGP). Peijs wees verladers op hun eigen belang: gezonde en duurzame marktverhoudingen op de langere termijn.
Onderzoek van Policy Research Corporation toonde aan dat het schip boven de 40 à 60 kilometer geen enkele concurrentie van de vrachtwagen te duchten heeft en onderzoeksinstituut NEA rekende voor dat de vrachten in het zand- en grindvervoer gemiddeld 25% beneden de kostprijs liggen. Een schipper concludeerde vanuit de zaal: 'We hebben ons als binnenvaart jarenlang voor de gek laten houden. De tarieven kunnen gewoon omhoog, zonder ladingverlies.' Directeur Cees van Putten van NVLB, de organisatie van handelaren in bouwgrondstoffen, pleitte voor 'overleg als ondernemers, niet als actievoerders'. Hij deed tijdens het congres een uitnodiging aan het VZ&G-bestuur en voegde eraan toe: 'Ik heb ze nog nooit gezien.' Adviseur Anton van Megen van het Scheepvaartgilde, die probeerde vanuit de zaal de moeilijke marktsituatie van beunschippers in het ophoogzand voor het voetlicht te brengen, kreeg van het industriezand-podium de raad er een commercieel samenwerkingsverband van te maken.
Met open vizier De organisatoren van het congres stelden in de uitnodiging al: 'Het komt zelden voor dat er op zo’n hoog niveau en zo uitgebreid wordt gesproken over de toekomst van onze sectoren en dus ook over uw toekomst.' De grote zaal in het Isala-theater in Capelle aan den IJssel was met zo'n 200 aanwezigen voor ruim de helft gevuld. Een tiental 'sleutelfiguren' had plaatsgenomen op het toneel. De minister vond het 'heel goed dat u vandaag als verladers en vervoerders bij elkaar komt om samen te praten over de situatie in het zand- en grindvervoer. Ook over het bekende probleem dat de vervoerstarieven in uw sector sinds jaar en dag wel erg laag zijn. Te laag volgens veel mensen.' Presentator/dagvoorzitter Victor Deconinck sprak na een paar uur van 'een historische dag' en CBRB-directeur Ton Roos noemde het in zijn afsluiting 'een goed congres, met open vizier'. Schippers weten nu dat ze te weinig vragen, handelaren dat ze te weinig betalen en samen kunnen ze een voorbeeld nemen aan producenten die de onderlinge strijd met milieu- en bewonersorganisaties over nieuwe winningen wisten om te zetten in 'constructieve coalities'.
Marktwerking Minister Peijs stelde in haar openingstoespraak meteen duidelijk dat ze zich als minister niet direct met de tarieven zal bemoeien. 'De relatie tussen ondernemers en hun klanten is een kwestie van marktwerking. En zoals u weet, leven we niet in een communistisch land. Marktwerking is een uitstekend economisch principe waar de overheid zich vooral niet mee moet bemoeien.' Wat volgens de minister niet wil zeggen dat diezelfde overheid zich geen zorgen zou maken om de markt. 'Bedrijfstakken moeten zich binnen marktverhoudingen wel kunnen blijven ontwikkelen en vernieuwen, om zo in te kunnen spelen op de wensen van hun klanten. Daar wringt iets in de huidige situatie.'' Vanuit het algemeen en nationaal belang wil Peijs dat de binnenvaart optimaal benut wordt om de groeiprognoses van het goederenvervoer - veertig tot tachtig procent groei in de komende vijftien jaar - waar te maken. 'Traditioneel wordt veel zand en grind over het water vervoerd, en ik moet er niet aan denken dat al die vracht straks misschien de weg opgaat.' Van haar kant doet de minister er alles aan om vervoer over water te bevorderen. Met de Nota Mobiliteit is 1,2 miljard euro gereserveerd voor kwaliteitsverbetering en upgrading van het vaarwegsysteem. Als alles gaat zoals het moet gaan, zijn er in 2020 geen onderhoudsknelpunten meer in de rijksvaarwegen.
Reëel gevaar 'Zonder dramatisch te willen doen, denk ik dat er een reëel gevaar is dat de continuïteit in het zand- en grindvervoer op termijn gevaar loopt', zei Peijs. 'De onderzoeken laten zien hoe dat komt. De belangrijkste oorzaak is dat er bijna het hele jaar door overcapaciteit is van schepen. De lage tarieven die daar weer het gevolg van zijn, werken negatief op een paar fronten. Ten eerste is het niet bepaald bevorderlijk voor toekomstgerichte innovaties en investeringen. En ten tweede staan die lage tarieven verjonging in de weg. De zonen - en een enkele dochter - van de huidige generatie zand- en grindschippers staan te trappelen om in de voetsporen van hun ouders te treden. Maar géén bank die op dit moment hun plannen financiert.'
De minister ging ook in op de ongerustheid van sommigen die denken dat er straks voor kleine schepen geen plaats meer is. 'Ik weet dat sommigen van u dat denken en ik wil die ongerustheid graag wegnemen. In het zand- en grindtransport is en blijft veel vraag naar relatief kleine ladingpakketten en maatwerk. De vraag naar kleine schepen blijft dus bestaan. En u hoeft ook niet bang te zijn dat ik alle klasse 2 vaarwegen op ga waarderen naar klasse 4 als ik klaar ben met de Brabantse kanalen. Daar is geen geld voor, alleen al daarom blijven klasse 2 vaarwegen in overvloed bestaan. Ik wil ze wel op orde brengen, bijvoorbeeld door te baggeren.'
Negatieve spiraal dreigt Uiteindelijk komt er volgens Peijs een tijd dat de grote overcapaciteit van kleine schepen verdwenen zal zijn en dat ook de kleine rijksvaarwegen er picobello bij liggen. 'De vraag is alleen of we zolang kunnen wachten', hield ze de ondernemers voor. 'Ik hoef u niet uit te leggen dat stilstand achteruitgang betekent. Het gevaar dat ik zie, is dat de vervoersmarkt in de zand- en grindsector in een negatieve spiraal terechtkomt, die niet meer doorbroken kan worden. Dan zou overcapaciteit wel eens om kunnen slaan in ondercapaciteit. Dat zou meer dan jammer zijn. Natuurlijk allereerst voor de schippersgezinnen die nu hun brood verdienen met het vervoer van zand en grind. Maar het zou ook jammer zijn voor de zand- en grindsector zelf, want die is op langere termijn gebaat bij een hoge kwaliteit en leveringszekerheid.'
'Ik denk dat het slim is, zowel voor de verladers als voor de vervoerders, om daarbij één feit goed voor ogen te houden. En dat is dat het veel goedkoper is èn blijft om zand en grind via het water te vervoeren dan via de weg', aldus minister Karla Peijs, die haar zienswijze onderbouwd weet door onderzoeken van NEA en Policy Research Corporation. 'Het betekent voor de vervoerders dat ze zich goed moeten realiseren dat ze in de huidige situatie vooral met elkaar concurreren, en niet met de wegvervoerders. Lage prijzen hebt u aan elkaar te danken, geen vrachtwagen doet het voor dat geld. Voor de verladers betekent het dat zij op de langere termijn financieel gebaat zijn bij gezonde en duurzame marktverhoudingen.' Volgens Peijs ligt daar een prima basis om verder te praten.
Prijserosie gekeerd 'Voor het eerst in een lange reeks van jaren is de negatieve spiraal van prijserosie in de onderhandelingen dit jaar gekeerd', wist CBRB-directeur Ton Roos. De Vereniging Zand- en Grindschippers (VZ&G) sloot zich zeven jaar geleden aan bij het Centraal Bureau Rijn- en Binnenvaart (CBRB). 'Mij werd jarenlang voorgehouden door oudgediende bestuurders uit de sector dat de kleine binnenvaart eigenlijk nooit rendabel zou kunnen worden door de concurrentiekracht van het wegvervoer. Ik heb dat nooit willen geloven, gesterkt door informatie van diverse marktpartijen', zei Roos. Hij kreeg gelijk van de onderzoekers van Policy Research Corporation, die van de 'fabel' weinig heel lieten.
'De binnenvaart is dus een onmisbare schakel voor de aanvoer van bouwmaterialen en ophoogzand naar de bouwplaatsen. Zo onmisbaar, dat alternatieven nauwelijks reëel te noemen zijn. Dat noemt men een "captive" markt', legde de CBRB-directeur uit. Maar hoe onmisbaar ook, toch zijn de tarieven in het zand- en grindvervoer volgens Roos veel te laag. Hij zocht de oorzaken in de historie van deze deelmarkt ('gewend te werken met lage omzetten'), de marktstructuur (concentratie van macht aan opdrachtgeverszijde, minder marktmacht aan vervoerderszijde), en het ondernemerschap van de schipper ('niet opgeleid om te functioneren als ondernemer, te werken met omzetmodellen, goede kosten- en batenmodellen').
Breekpunt Vorig jaar kwam volgens Roos het breekpunt toen bij belangrijke leden van de VZ&G het besef doorbrak, dat er werkelijk iets moest veranderen, willen zij nog in deze sector kunnen blijven functioneren. 'De prijsonderhandelingen van dit jaar zijn daar een zichtbaar bewijs van', aldus de CBRB-directeur. Hij ziet het onderzoek door NEA als 'een uitstekende en objectieve katalysator voor alle bij dit proces betrokken partijen.' Roos riep schippers op uit te gaan van eigen kracht en tot een mentale omslag naar varend ondernemerschap. 'Het schipper zijn is niet meer voldoende.' Scholing en bijscholing verdienen volgens hem veel aandacht, evenals de hulp, ondersteuning en lobby die varende leden van hun organisatie ('als het CBRB') mogen verwachten.
Uit de zaal en vanaf het podium passeerden aan het eind van het congres tal van aanbevelingen en goede voornemens de revue: samenwerken, commerciëler denken en praten, 'de kans ligt in verbanden', 'met elkaar een bedrijf of maatschap oprichten', 'niet varen zonder gasolietoeslag', 'met nog harder varen vergroot je de capaciteit alleen maar en gaan de vrachten verder omlaag', 'overcapaciteit is er niet, het is een kwestie van organisatie', 'voor onderhandelingskracht moet je bundelen', 'kennis is macht'... Definitieve besluiten werden niet genomen. Na 'Capelle' weet iedereen in de sector dat in het zand en grind niets bij het oude blijft.
