Lilian van Hiele van AMVV-Steunpunt:
klankbord en bemiddelaar

Lilian van Hiele, voor velen een 'onbekende bekende'. 'Maak maar duidelijk waarom een schippersvrouw die niet in de gemeente woont toch voorrang moet krijgen voor al die mensen die al zo lang wachten.'
(foto © MGR)

Een jaar geleden startte het AMVV-Steunpunt dat mensen helpt als ze daarom vragen. Lilian van Hiele bezoekt namens de AMVV die mensen, praat met ze, luistert naar ze, geeft raad en onderneemt indien nodig zelf actie. Het gaat om de meest uiteenlopende problemen, waar mensen 'aan de wal' ook hun handen vol aan hebben. Vrienden vroegen haar bij de start: 'Al die financiële problemen, waar begin je aan?'

Oorzaken en gevolgen
Lilian: 'Financiële problemen zijn weliswaar schrijnend, maar zijn meestal het gevolg van iets anders waar de mensen niet altijd invloed op hebben. Ziekte of echtscheiding bijvoorbeeld. Vooral ziekte. Daar vraag je niet om. Maar de impact is enorm als je weken achter elkaar dagelijks moet worden bestraald.' Dan ligt het bedrijf stil en moet er veel geregeld worden.

'Ik ga nooit ongevraagd naar mensen toe. Na een telefoontje ga ik erheen, luister naar hun verhaal. Ik ben toch een soort onbekende bekende voor ze. Dat praat makkelijker. Soms uren achtereen. Over ziekte, over kinderen. Het gesprek eindigt altijd met: Wat kun je zelf doen? Wat kan ik voor jullie doen?'

Soms hoeft Lilian zelf niets te doen. 'Dan ben ik alleen een klankbord. Het komt voor dat iemand er psychisch niet meer tegenop kan.' Ze praat niet zomaar mee. 'Ik zeg rustig dat hij geen 19 uur hoeft te varen als hij maar voor 14 uur wordt gehuurd.'

Brug naar de wal
Voor anderen moet ze op pad, is ze de noodzakelijke 'brug naar de wal'. Het bruggetje leidt naar de talrijke instanties en instellingen, die zich bezig zouden moeten houden met het welzijn van mensen die ongewild met tegenslag kampen. Uitkeringen aanvragen, woonruimte zoeken. Lastig als mensen die elders een domicilie hebben, in een bepaalde plaats moeten zijn in verband met de behandeling in een plaatselijk ziekenhuis. 'Maak maar duidelijk waarom een schippersvrouw die niet in de gemeente woont bij woningtoewijzing toch voorrang moet krijgen voor al die mensen die al zo lang wachten.' Hoe verkoop je dat? 'Niet door te schreeuwen bij het loket, maar door te praten en uit te leggen.' En dat doet Lilian graag en goed. Ze blijft rustig. 'Dat is gemakkelijker als het niet voor jezelf is.'

Elke gemeente heeft z'n eigen regels. Vooral bij woningtoewijzing is het soms puzzelen. Ondanks allerlei regelingen krijgt een schipper niet genoeg punten om voor een woning in aanmerking te komen. 'Dan ga ik voor hem inspreken bij de bezwaarcommissie. Of ik ga uitleggen dat de schippersvrouw niet bij haar kinderen kan inwonen, want dan verliezen die hun recht op huursubsidie. Elke gemeente is anders. Het is maatwerk.'

Veel mensen schamen zich om hulp te vragen. 'Ik maak altijd duidelijk dat ze niet om die situatie hebben gevraagd. Schippers zijn ondernemers en die vinden het vaak verschrikkelijk om een tijdelijke bijstandsuitkering aan te vragen. Als het kan bel ik nog tijdens het gesprek het Regionaal Bureau Zelfstandigen of de plaatselijke sociale dienst voor een afspraak. Die komen dan langs voor een intake gesprek. Helaas vaak met een enorme partij formulieren. Dat is de zure appel, maar blijkbaar is dat de enige manier om misbruik te voorkomen.'

Budget
Het AMVV-Steunpunt kwam vorig jaar niet uit de lucht vallen. Zoals bekend beschikte de schipperswelzijnsorganisatie AMVV over een aantal centra (de 'Zwanen') waar schippers elkaar konden ontmoeten en voorzieningen waren ingericht voor de schippers. De subsidie voor welzijnswerk stond vanaf 1995 ter discussie. Een onderzoek volgde in 2000 en op 1 januari 2005 ging definitief de kraan dicht. Jaren eerder al had de in 2004 overleden AMVV-directeur Ed de Jong aanvaard dat de ontmoetingsfunctie van de schipperscentra en de andere ondersteuning in de dynamiek van de moderne binnenvaart minder noodzakelijk werden.
Schepen zijn voldoende toegerust en liggen niet lang genoeg meer in havens om speciale voorzieningen te rechtvaardigen. Dat neemt niet weg dat het speciale karakter van de binnenvaart overeind blijft, met alle charme van het varende bestaan maar ook met de soms minder aantrekkelijke aspecten. Een bruggetje naar de wal bleef nodig. Door met het nog beschikbare budget te anticiperen op die nieuwe situatie in het subsidieloze tijdperk, heeft Ed de Jong de binnenvaart de financiële ruimte voor een Steunpunt nagelaten, voor tenminste twee jaar.

Lilian van Hiele (51) kende al veel mensen in de binnenvaart door haar werk als onderwijzeres op een schippersschool en van het Nationaal Kamp, toen ze in 1988 begon als journaliste bij het Weekblad Schuttevaer. Twee jaar geleden stopte ze daarmee. Als 'binnenvaartjournaliste' toonde ze al grote betrokkenheid bij het leven van particuliere schippers. Met haar ervaring, netwerk en interesse bleek ze de 'perfect fit' voor het werk bij het Steunpunt van de AMVV, hoewel ze volhoudt dat 'iedereen het kan'. 'Als je genoeg lef en bluf hebt. Ik stap overal op af, ben onafhankelijk, en kan dus desnoods onparlementair werken.'

De ervaringen van het Steunpunt worden bewaard. In 2005 waren er 58 hulpaanvragen en die zijn verwerkt in een database, anoniem en niet traceerbaar. Het stoort Lilian zichtbaar als mensen willen uitvogelen wie door haar werden geholpen. 'Het gaat niet om die en die. Als je me ergens boos mee wilt maken, dan moet je dat soort conclusies gaan trekken uit wat ik vertel.'

Bemiddeling
Soms zijn het heel pragmatische en tegelijk heel effectieve dingen, die Lilian kan doen. Ze bemiddelt, bijvoorbeeld over het havengeld. 'Ik vraag soms bij ziekte duizenden euro's weg te strepen, maar nooit zomaar. Ik onderbouw het altijd. Rotterdam en Nijmegen hebben een regeling bij ziekte. Ik leg dat voor aan havenmeesters in andere plaatsen. Die zijn best bereid mee te denken, maar kunnen soms niet om hun meerderen heen.' De wil is er heus wel om mensen te helpen. 'Iedereen doet graag goed. Je ziet dat ook bij gemeenten. Die mensen willen vaak wel maar hebben met regels te maken. Door alle misbruik worden ze wel gedwongen om volgens die regels en met de computersystemen te werken.'

Bemiddeling ook voor werk voor schippers die kansloos lijken door omstandigheden. Het kan ook heel motiverend zijn als mensen met de rug tegen de muur staan. 'Ik heb een opdrachtgever om die laatste kans gevraagd en die heeft ja gezegd.'

Er zijn er natuurlijk ook die haar voor hun wagentje willen spannen, want die (gratis) bemiddeling is wel handig. Regel even een huisje. Regel onze schuld even. 'Ik help alleen als ze het zelf niet kunnen of stuur mensen door naar andere organisatie en instanties.'

Overvallen
In veel gevallen blijken mensen te worden overvallen door een ziekte en bleef na het beëindigen van het bedrijf nog een forse schuld over. 'Dan ga ik samen met de boekhouder de banken naar een oplossing zoeken. Het is vaak echt schipperen.'

Sommige problemen zijn op te lossen met 'een dagje rondbellen'. 'Er zijn ook mensen met wie ik maandenlang optrek.' Mensen die om hulp vragen, zijn vaak van man/vrouw bedrijven zonder personeel. Mèt personeel lukt het vaak nog wel om door te varen.'

Slachtofferhulp wordt ook geboden. 'Maar ook niet ongevraagd. De hulpdiensten weten dat ze het KSCC of ons kunnen bellen, als ze na een ongeval vertrekken en denken: "Die mensen kun je niet aan hun lot overlaten".'

Ligt ze zelf wakker van de problemen van al die mensen? 'Soms. Ik voel me betrokken, ik ben een mens en ik vind het fijn om mensen te helpen.'

Praten blijkt vaak het begin van een oplossing. Niet dat er nooit gepraat wordt in de stuurhut. De nietsontziende marifooncultuur kan dubbel pijnlijk zijn voor een schipper met wie het niet goed gaat. Lilian wordt soms met de bikkelharde waarheid geconfronteerd. 'Laatst zei een schipper tegen me: "Op de Rijn is mijn vrouw al dood en mijn schip al verkocht. Ik wou dat het laatste waar was." Ik vind dat veelzeggend.'

Steunpunt Binnenvaart Steunpunt Binnenvaart biedt als 'bruggetje naar de wal' hulp bij ongevallen en sociaalmaatschappelijke vragen en problemen. Het AMVV-steunpunt zoekt zaken uit en helpt problemen op te lossen. Het steunpunt is bereikbaar via: Dekatel On Net: 0620 11 23 19 telefoon: (010) 206 06 00 e-mail: steunpunt@kantoorbinnenvaart.org Sociale helpdesk KSCC Het Katholiek Sociaal Cultureel Centrum (KSCC) en het RK Schipperspastoraat zetten zich in voor de schippersgezinnen en opvarenden van de Europese Rijn- en binnenvaartvloot. De alarmnummers van de sociale helpdesk zijn 24 uur per dag bereikbaar: (024) 377 75 75 0655 35 66 66 www.kscc.nl