Wekelijkse VAART! Column door Dirk van der Meulen VAREN IS LEVEN Schipper Tjakko Keizer (65), die z'n schip Patria in juli naar de sloop brengt, zegt in Weekblad Schuttevaer: 'We hopen in elk geval een boot te kunnen kopen, want we willen wel weer terug naar het water.' Zijn vrouw Hinke zit meer aan een auto te denken. 'Het moment, dat je je omdraait, voorgoed wegloopt, dat zal nog wel moeilijk worden. Tjakko denkt er nog niet over na, maar ik weet zeker dat we nog weleens heimwee zullen krijgen', zegt Hinke. 'Een kennis heeft het ook meegemaakt. Hij is zijn schip zelfs een eindje achterna gefietst. Het is ook niet niks. Je brengt niet alleen je schip naar de sloop, maar je sluit ook een hele periode van je leven af. Iets wat nooit meer terugkomt.' Een echte schipper wil varen. Varen is leven. Rendement komt later pas. Het zeer menselijke verhaal in de Schuttevaer getuigt ervan. Ondernemers en bankiers hebben het daar maar moeilijk mee. Rabo-directeur Wim van Dinten legt in NRC Handelsblad uit waarom: 'Er wordt gezegd: de klant staat centraal. Maar in werkelijkheid wordt de klant gebruikt om financiele doelen centraal te stellen. Je kunt best zeggen: wij werken voor de aandeelhouders en de klant. Dat zijn twee begrippen die parallel kunnen lopen, maar in de praktijk wordt de klant meestal alleen maar gebruikt om een bepaalde financiele norm te halen. Klantvriendelijkheid betekent dan alleen nog maar dat iemand die een klacht heeft vriendelijk wordt weggeholpen.' Van Dinten is directeur Strategie van de Rabobank, en daarnaast hoogleraar Bedrijfskunde aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Hij onderscheidt twee waardenstelsels: dat van 'wij gebruiken elkaar' en daar tegenover 'wij helpen elkaar'. Dat lange tijd niet meer de klant maar de aandeelhouder centraal stond, heeft volgens hem te maken met de opkomst van de informatietechnologie. Ineens bestond de klant alleen nog maar uit een aantal gedigitaliseerde kenmerken, en was het normale contact tussen bedrijven en hun omgeving verbroken. In NRC Handelsblad praat hij vrijuit over het ontstaan van 'een nieuwe knechtschap'. De NRC schrijft: 'Vooral de laatste maanden lijkt het tij te keren. Opeens vallen overal waarschuwingen te horen voor de ontwrichtende werking van een losgeslagen kapitalisme. En ditmaal zijn het ook bijvoorbeeld de beleidsmakers van ILO, de Internationale Arbeidsorganisatie, en de OESO, de internationale Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, die voorspellen dat het 'laissez faire' kapitalisme op den duur teveel instabiliteit teweeg zal brengen.' Schipper Tjakko Keizer ervaart de werking van de vrije markt in zijn portemonnee. Waar hij zo'n twintig jaar geleden nog 7500 gulden voor een reis naar het Mittellandkanaal kreeg, daar krijgt hij nu nog 5500 tot 6500 gulden. 'Vroeger was het ook weleens moeilijk. Maar dan kwam na een dal toch altijd wel weer een piek. Nu blijft het maar een dal', meent Hinke. 'Het zingt onze tijd wel uit, maar voor de jongeren is het echt moeilijk. Je merkt het ook bij de banken. Die financieren al lang niet meer zo gemakkelijk.' Rabo-strateeg Van Dinten lijkt bekeerd van het rendementsdenken. Hij geeft nog een aansprekend voorbeeld dat de grenzen van het efficiency-streven aantoont. Een provincie had bedacht dat e-e-n brugwachter best drie bruggen tegelijk kon bedienen met behulp van een tv-camera en een afstandsbediening. Sommige van die oude brugwachters bleven dat weigeren. Volgens Van Dinten zag de provincie over het hoofd dat een brugwachter niet alleen de bomen op en neer draait, maar dat het iemand is die een hele plek bedient. Die let op wat er op de weg aankomt, die op het water schepen juist wel of niet voorrang geeft, en die daarop ook wordt aangesproken. 'Bij dat provinciale bestuur werd de context waarbinnen zo'n brugwachter werkt totaal genegeerd, en zijn werk werd gereduceerd tot e-e-n functie. Daarom waren die brugwachters zo koppig.' Van Dinten zou eens met Keizer moeten praten, of met een willekeurige andere schipper. De meesten weten nog wel dat varen leven is; liever tegen een lage prijs varen dan leeg langs de kant liggen. Als we elkaar helpen, komt de beloning vanzelf. Of is dat naief tegenover de ondernemende massa die uitgaat van het principe 'wij gebruiken elkaar'? -------------------------------------------------------------- Bathmen, 6 april 1997. (c) 1997 - VAART! Infoservice VAART-L staat als forum open voor discussie, nieuwe informatie, en andere ervaringen. Deze en alle voorgaande VAART! Columns zijn op het Web raadpleegbaar op http://www.per.nl/vaart/columns/